MAUN TAUR MAK "OHO" NIA AAN RASIK

.

Seidauk tama iha ha'u nia kakutak katak Maun Taur fó indultu ba mana Lucia Lobato, tanba ita hotu hatene katak TMR kontra tebes hahalok korrupsaun no halo promessa ba ita hotu que ba foti medidas hasoru korupsaun, ha'u rona ho ha'u nia tilun rasik tanba hau akompaña no fó ha'u nia suporta ba Maun Taur uainhira nia hala'o  kampaña iha Timor Loro Sa'e nia laran. Maun Taur promete ba povu katak sei la  fó indultu ba koruptu sira. Ne'ebé ha'u koalia lia loos.

Ha'u la hatene asesor sira hosi Prezidensia Republika mak fó hanoin ba Maun Taur ka nia mesak mak foti desizaun sala ne'e. Asesor sira tenki kuidadu ba la estraga tan Maun boot nia imazen no kredibilidade.

Maun Taur kala beik ona no tanba nia belun ho familia Lobato mak foti desizaun ne'e hodi estraga nia kareira politiku, povu sei la haluha katak nia fo'o protesaun ba ema koruptor sira, tuir ha'u nia analiza, povu sei la  fó tan fiar ba nia hanesan PR, sa tan hanesan Primeiru Ministru Timor Loro Sa'e nian. Ita labele fiar ema ida que fó protesaun maka'as ba koruptor sira no hasai koruptor hosi komarka, ema que naok povu nia osan. Politikamente Maun Taur mate ona, laiha tan salvasaun ba Maun boot.

Uainhira Maun Taur halo kampaña nia kritika maka'as FRETILIN nia lideransa tanba pensaun vitalisia, nia goja FRETILIN nia lideransa tanba sira moris di'ak no povu sei moris iha ki'ak, mukit no susar nia laran.

Foin Maun Taur halo mós hanesan sira, Maun Boot uja nia poder ba favorese maluk ida no sama dala ida tan MAUBERE OAN. FRETILIN selu folin boot tanba lei pensaun vitalisia, Maun Taur mós ba selu, povu la ba haluha saida mak Maun halo. Maun Taur mak oho nia aan rasik.

Ita hotu hatene katak Maun Taur fó kontribuisaun boot ba rai lulik ne'e maibe nia la funu mesak, POVU MAUBERE rihun ba rihun mós mate ba rai lulik ne'e hetan indepensensia. Ita dala barak haluha katak iha 30 Agostu 1999 MAUBERE OAN mak desidi mesak ita nia destinu. Ami iha ai laran la ba vota tanba milisia sira, maibe MAUBERE OAN maioria la tauk no ba vota, nune'e ita ohin loron goja independensia, MAUBERE OAN nia kustu.

Maun alin sira independensia ne'e MAUBERE OAN mak sosa ho ran no ruin. Ita nia ukun nain labele hanoin que MAUBERE OAN tenki hakruk beibeik ba sira, ita nia ukun nain mak tenki hakruk ba ita povu.

Tanba povu mak ohin loron sira tur iha sira nia kadeira iha AC nia laran, sai kareta ho vidru metan, haruka sira nia oan ba eskola diak, halo uma luxu ba sira no sira nia familia, halo viazen ba rai liur,  hetan osan boot fulan fulan, naok no sst.

Ita hotu tenki ezize hosi nain ulun sira ba kumpre saida mak sira promete ba ita, tanba sira nia programa mak ita fó ita nia votu ba sira. Ita lalika tauk hakilar ita nia direitu tanbá fulan fulan sira simu sira nia osan, ita mak selu, ita nia osan mak selu sira. Sira servisu atu servi povu la'os atu servi sira nia intrese pribadu ka sira nia maluk nia intrese. Karik sira sala ita tenki kritika, labele tauk, demokrasia nia prinsipiu mak ida ne'e duni. Se ita tauk sira halo hanesan Timor-Leste sira nian, no sira mak nain ba nasaun ne'e. Sira hahú ona. MAUBERE OAN mak nain ba nasaun lulik ne'e.

Oinsá ita bele fiar lider ida que halo promessa ba ita que ba hasoru korrupsaun iha nia mandatu no depois hetan kadeira no hasai koruptu ida hosi komarka? Maun alin sira, hahalok ida ne'e la tama iha ha'u nia kakutak, tanba laiha lojika, ita bele deit foti konklujaun katak Maun Taur hamutuk ho koruptor sira ba goja mesak MAUBERE OAN nia osan. Laiha konklujaun seluk que ita bele foti.

Mau boot sira halo ona interferensia barak iha sistema judisial, ita hotu rona Maun Xanana kritika tribunal, Maun Xanana dehan que nia la fiar tribunal ba halo julgamentu ba Emilia Pires. Oinsá tribunal bele halo sira nia kna'ar ho independensia se lideransa hatama beibeik sira nia kanuru tohar? Tuir lei, justisa labele hetan intervensaun hosi orgaun seluk tanba justisa orgaun ida que independente.

La'os justisa mak ladiak ita nia lider sira mak ladiak.

Depois, uainhira tribunal halo sira nia kna'ar tuir lei, kondena koruptu ida, haruka ba komarka no kondenadu sira karik  familia ka maluk besik Prezidente, hein deit tinan ida no hetan liberdade, bele goza osan que sira naok iha povu nia oin. Kastigu mak selu deit multa kikoan ida ba estadu Timor-Leste. Karik korupsaun sai ona hahalok diak iha Timor Loro Sa'e, la'os ona krimi boot no ema sei la moe uainhira sira pratika hahalok ne'e.

Maun Taur halo ona sala boot, nia 'sunu' ita nia sistema judisiariu, Maun boot nia hahalok estraga ona servisu tribunal no KAK nian. Tanba sa ita ba lakon Estadu nia osan ba halo julgamentu, selu juiz sira no uainhira nain ulun sira tama ba komarka, tanba naok MAUBERE OAN nia osan, ita nia Prezidente ba fó indultu ba sira? Tanba sa tenki halo lei korupsaun? Lakon deit tempu karik.

Maun Taur hakilar semana balun liu ba katak Timor Oan sei iha mentalidade koruptu no la'os de'it ema boot que halo korupsaun maibe ema hotu. Maun Taur karik haluha dehan ba ita katak Prezidente Timor-Leste nian mós fó suporta boot ba ema koruptu, tanba fó indultu ba sira.

Ba oin uainhira Maun Taur koalia kona ba korupsaun povu sei fiar nia ka lae? Maun Taur diak liu taka nia ibun no nonok deit, tanba Maun Taur laiha ona moral no otoridade ba koalia ba problema ne'e. Ita hein deit 2017 ba hili Prezidente seluk, tanba Maun Taur halo ona traisaun boot ba ita hotu no diak liu ita la fó fiar ona ba ema ida que proteze koruptor sira. Hanesan ema politiku Maun Taur laiha dalan seluk, tenki dehan adeus ba politika. Nia rasik mak oho nia aan.

Adeus Maun Taur.

(Hamutuk Ita Bele)